Artykuły

Ewa Katarzyna Świetlicka, Stanisław Stefan Mieleszkiewicz

Zarówno dawne, jak i współczesne wyroby porcelanowe kojarzą się najczęściej z naczyniami o charakterze użytkowym lub dekoracyjnym. W XVIII wieku popularne były, dziś zupełnie nieznane, plakiety porcelanowe pełniące rolę ozdób luksusowych mebli i zegarów.

Pod koniec XVII, a szczególnie na początku XVIII wieku, wraz ze wzrostem zainteresowania porcelaną dalekowschodnią rozwinęła się moda na pokoje porcelanowe (niem. Porzellankammer lub Porzellankabinett). W XVIII wieku eksponowanie porcelany chińskiej lub japońskiej oraz fajansów europejskich w typie dalekowschodnim w wyodrębnionej przestrzeni wnętrz w rezydencjach osiągnęło niespotykane rozmiary.

Początkowo użytkowe i dekoracyjne naczynia oraz figurki porcelanowe umieszczano na drewnianych konsolkach, półkach, w niszach lub stawiano na kominkach. Do najstarszych wnętrz tego typu należały: Groote porceleyn-cabinet w pałacu Noordeinde w Hadze (ok. 1650 r.), Porzellankammer w Charlottenburgu (1705 r.), a także Pałac Japoński w Dreźnie (1715 r.). W późniejszym czasie zaczęto zdobić ściany nie tylko porcelaną „wolnostojącą”, lecz również plakietami porcelanowymi wprawionymi w boazerię, kominki, czy skrzydła drzwi. Do najstarszych zachowanych tego rodzaju przykładów należy Pokój Porcelanowy w Pałacu Dubskich w Brnie (1725–1735; od 1912 r. eksponowane w wiedeńskim MAK), z porcelaną Du Paquiera wykonaną w kilku etapach w latach 1725–1775, (ok. 1745 roku scalono wystrój ścian z meblowym wyposażeniem poprzez umieszczenie na nich porcelanowych plakiet oraz dodanie ceramicznych elementów oświetlenia w formie kandelabrów i kinkietów). Komplet meblowy wykonany po 1745 roku z wykorzystaniem wcześniej wypalonych płytek jest prawdopodobnie jedną z najwcześniejszych tego rodzaju realizacji, co na obecnym etapie badań umożliwia przesunięcie koncepcji aplikowania mebli porcelanowymi plakietami na początek 2. ćw. XVIII wieku. Wyposażenie złożone z kanapy, foteli, podnóżka, stołu, stolików wróżnych, spluwaczek, ekranu i oprawy kominka jest dekorowane płytkami o różnym kształcie i wielkości, z motywami inspirowanymi miśnieńskimi „kwiatami niemieckimi” (deutsche Blumen). Porcelanowy pokój w pałacu Dubskich wyróżnia się na tle innych wnętrz całościową koncepcją przestrzeni utrzymanej w duchu rokoka, przeznaczonej nie do eksponowania ceramiki, ale stworzenia rodzaju salonu – miejsca spotkań i konwersacji.

Cały artykuł dostępny jest w nr 3/2024 "Szkła i ceramiki".  Zamów już teraz

Zdjęcie: Stół gerydon, Francja, 1770–1780, Muzeum Narodowe w Warszawie, nr inw. SZMb 2139 MNW.