Witrażem nazywamy kompozycję wykonaną z kawałków barwnego szkła, łączonych ramkami ołowianymi (tzw. dwutówkami) i osadzanych między żelaznymi sztabami, które dzielą całość na kwatery. Witraż stanowi wypełnienie otworu okiennego i jest zaliczany do malarstwa monumentalnego. Technika znana była już w starożytności.
Uważa się, że witraż wywodzi się z wczesnochrześcijańskich i bizantyńskich mozaik, najbardziej rozpowszechnił się w średniowieczu za sprawą rozwijającego się w architekturze sakralnej stylu gotyckiego.
Kolorowe szkiełka otrzymywano, dodając do płynnej szklanej masy barwniki na bazie tlenków metali, np. miedzi, żelaza. Tafle szkła przycinano za pomocą obcęgów, a później diamentu zgodnie z projektem tzw. kartonem wykonanym w skali 1:1.
Według teorii rozpowszechnionej przez Erwina Panofskiego i Otto van Simsona za jednego z twórców idei stylu gotyckiego uważany przez wiele lat był opat Suger z klasztoru Saint-Denis nieopodal Paryża, który w 1140 r. rozpoczął przebudowę karolińskiej bazyliki w nowym stylu. Prace kontynuował jego następca – opat Eudes Clément. Suger uważał światło za nośnik najwyższych energii. Twierdził, że odpowiednio nim sterując, można doprowadzić do oświecenia wewnętrznego człowieka. Ideą Sugera było wprowadzenie większej ilości światła do świątyń. Uważał, że najlepszy efekt można uzyskać stosując w oknach witraże oraz rozety. Barwne witraże miały nie tylko przyciągać wzrok, ale również być biblia pauperum – niepiśmiennej społeczności opowiadać biblijne historie. Gotyk oderwał sztukę malarską od ścian i fresków, upowszechniając obrazy sztalugowe o tematyce religijnej. Podłoża tych teorii doszukiwano się w interpretacji dzieł Pseudo-Dionizego Areopagity i neoplatonizmie.
Obecnie odchodzi się od tzw. wielkiej teorii powstania gotyku, a pisma opata Sugera traktuje się raczej jako dzieło o znaczeniu literackim, niż ideologię nowego stylu w architekturze. Co więcej najnowsze źródła pokazują, że nie ma żadnej pewności, iż opat znał pisma Pseudo-Dionizego, a wyobrażenie Boga jako światła mogło być zaczerpnięte z Ewangelii św. Jana i jego listów. Wnioskując z pism Sugera, przebudowa katedry miała być odnowieniem i nawiązaniem do przeszłości, powstanie nowego stylu było skutkiem ubocznym tych zabiegów.
| mgr Karolina Wolska: |
||
 Doktorantka na Wydziale Nauk Historycznych i Społecznych Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, pracuje nad monograficzną rozprawą doktorską poświęconą twórczości Karola Tichego; członek Stowarzyszenia Historyków Sztuki. |
||
| k.e.wolska@gmail.com |
| STRESZCZENIE: |
| Artykuł ukazuje dzieje witrażu od początków państwa polskiego do chwili obecnej z zaznaczeniem najcenniejszych przykładów ze szczególnym uwzględnieniem okresów największego rozwoju tego rzemiosła, czyli średniowiecza i secesji. |
| SUMMARY Outline of the history of stained glass art in Poland |
| The article presents history of glass art from the beginning of Polish state until present moment describing the most important examples highlighting periods of the greatest development of this craft i.e. Middle Ages and Art Nouveau. The outline contains history of stained glass from the first pieces of stained glass found in Kalisz on which small painted and scratched ornaments were discovered. The composition of used glass is known by chemical analysis what gives us knowledge of contemporary technology. The author discuss also medieval examples of stained glass from Kraków, Toruń, Włocławek and Chełmno. In Modern Times stained glass art lost its importance and is used rarely replaced by other decorative motifs. |
| Pełna treść artykułu jest dostępna w papierowym wydaniu pisma 5/2013. Zapraszamy do składania zamówień na prenumeratę i numery archiwalne. |
Newsletter