Wydarzenia

Tajniki szkła użytkowego i artystycznego – kolejna odsłona DESA Design Days już 22 kwietnia!
Data: 19 - 04 - 2023

Kwietniowa odsłona DESA Design Days to wydarzenie, którego głównym bohaterem jest szkło. Celem twórców wystawy było zwrócenie uwagi zarówno na jego artystyczną formę, jak i użytkowy charakter. Aby jeszcze bardziej przybliżyć ten temat, już w najbliższą sobotę 22 kwietnia, w Domu Aukcyjnym DESA Unicum przy ul. Pięknej 1A eksperci Łukasz Rossienik i Cezary Lisowski opowiedzą o tajnikach, jakie skrywają szklane obiekty zgromadzone na wystawie. Wśród ponad 130 obiektów zobaczyć będzie można m.in. ręcznie formowane kompozycje Michała Diamenta, zachwycające różnorodnością kolorów i form szkła stworzone przez Marię Veltuzen-Nagrabecką oraz Leszka Nagrabeckiego, a także niepowtarzalne szklane kompozycje projektu Henryka Albina Tomaszewskiego. Nie zabraknie także projektów innych wybitnych twórców polskiego wzornictwa – Zbigniewa Horbowego, Jana Sylwestra Drosta, Adama Jabłońskiego czy Kazimierza Krawczyka. Wystawa „Szkło · Sztuka · Design” to swoisty leksykon polskiego szkła, który zachwyci każdego wielbiciela designu.

Dla tych, którzy już teraz pragną zgłębić tajemnice szklanych form, eksperci przygotowali kilka ciekawostek – co kryje się za terminem „antico”, kim jest „Alicja” – ikona polskiego designu, a także, m.in., na czym polega urok szkła cichodmuchanego.

Szkło „antico” i użytkowe formy o unikatowym charakterze

Z bąbelkowej, spienionej masy szkła „antico” powstawały jedyne w swoim rodzaju wazony, butle oraz formy dekoracyjne. Niezwykłość i unikatowość kompozycji wytwarzanych z tego rodzaju szkła polega na strukturze masy szklanej, a dokładnie – zatopionych w niej ogromnych ilości szklanych pęcherzy. Ten zabieg sprawia, że każda forma jest niepowtarzalna. Prawdziwym mistrzem tej metody był czołowy polski projektant szkła użytkowego Zbigniew Horbowy.

Technika „Antico” polegała na posypaniu jeszcze plastycznej, ale już uformowanej masy szklanej sodą. Następnie, tak przygotowany surowiec, pokrywano drugą warstwą szkła, która nadawała formom unikatowy charakter. Początkowo szkła „antico” wytwarzano w kilku jednolitych kolorach: miodowym, rubinowym, turkusowym oraz szmaragdowym. W niedługim czasie zaczęto łączyć kolory oraz cieniować je, co dodatkowo zwiększyło walory estetyczne gotowych form.

Butla, lata 70. XX w., Huta Szkła Gospodarczego "Sudety" w Szczytnej Śląskiej, proj. Zbigniew Horbowy

Zestaw do ponczu, lata 70. XX w., Huta Szkła Gospodarczego "Sudety" w Szczytnej Śląskiej

„Alicja” – ikona polskiego designu

To nazwa zestawu, z którego pochodzą najbardziej rozpoznawalne butle autorstwa Zbigniewa Horbowego, jednego z najważniejszych polskich projektantów szkła użytkowego. Artysta jako pierwszy wprowadził na rynek koncepcję tworzenia zestawów szkieł o różnych wymiarach oraz barwach. Gama kolorystyczna, w jakiej występują „Alicje”, jest niezwykle zróżnicowana. Formy te tworzone były zarówno w wielu odcieniach czerwieni oraz zieleni, jak i w kolorach bursztynu czy subtelnych beżach. Butle z zestawu „Alicja” niezaprzeczalnie należą do ikon polskiego designu.

Butla z zestawu "Alicja", lata 70. XX w., Huta Szkła Gospodarczego "Sudety" w Szczytnej Śląskiej, proj. Zbigniew Horbowy

Huta Niemen i urok szkła cichodmuchanego

Tradycje polskiego szkła sięgają dalej niż do lat 60. Pierwsze Huty Szkła na ziemiach polskich powstały już w średniowieczu na terenie wielkopolski. Znakomite projekty powstawały także w okresie międzywojennym, kiedy to estetyką zawładnął styl art déco. Czołową wytwórnią w ówczesnej Polsce była Huta Szkła Juliusza Stolle Niemen S.A. działająca w Brzozówce (obecnie na Białorusi). Jednym z najbardziej cenionych produktów Huty było szkło cichodmuchane, poszukiwane dziś przez kolekcjonerów. Wiedza dotycząca techniki jego wyrobu zaczerpnięta została z wytwórni francuskich. Prezentowany na wystawie wazon reprodukowany w międzywojennych katalogach pod numerem 1109, nazwany tam został fasonem „a la Lalik”, od słynnej francuskiej wytwórni szkła Rene Lalique’a, słynącej na całym świecie z produkcji szkła opalizującego.

Wazon, lata 30. XX w., Huta Szkła "Niemen"

Czesław Zuber – projektant nie tylko szkieł użytkowych

Czesław Zuber znany jest przede wszystkim z projektowania form użytkowych. Według pomysłu Zubera w Hucie Szkła "Barbara" w Polanicy Zdroju powstawały doskonale znane wszystkim miłośnikom designu szklane wazony i popielnice z wywijanym kołnierzem, popularnie zwane dziś "osiołkami".

Wazon, lata 70.-80. XX w., Huta Szkła Artystycznego "Barbara" w Polanicy-Zdroju, proj. Czesław Zuber

Popielnica, lata 70. XX w., Huta Szkła Artystycznego "Barbara" w Polanicy-Zdroju, proj. Czesław Zuber

Jednak artysta nie poprzestał na tworzeniu jedynie kolorowych szkieł użytkowych. Po przeprowadzce do Paryża, w 1982 roku Czesław Zuber porzucił techniki hutnicze na rzecz niezwykle oryginalnych i wielobarwnych szklanych kompozycji rzeźbiarskich, inspirowanych twórczością niemieckiej grupy "Neue Wilde" (Nowi Dzicy).

Ekspresyjne rzeźby, przypominające najczęściej bajkowe postacie zwierząt i ludzi, wykonywał z dużych, przezroczystych brył szkła. Następnie Zuber na szklane formy nanosił intensywne barwy – czerwienie, zielenie, żółcie, fiolety – dzięki którym formy nabierały jeszcze większej wyrazistości. Gra światłem i fakturą czyni z rzeźb Zubera niezwykle energetyczne i wyraziste kompozycje.

Szklane rzeźby Czesława Zubera zyskały międzynarodowe uznanie i prezentowane były na ponad 40 wystawach, zarówno polskich, jak i zagranicznych. Artysta jest także laureatem wielu prestiżowych nagród i wyróżnień, a jego prace znajdują się w zbiorach wielu muzeów na całym świecie.

Czesław Zuber, Kompozycja, 1987

Świecznik „Karolinka”

Rekordowe kwoty podczas licytacji osiągać mogą nie tylko unikatowe szkła artystyczne. Niektóre ze szkieł seryjnie produkowanych również są niezwykle cenione przez kolekcjonerów. Na ubiegłorocznej aukcji „Szkło · Sztuka · Design” świecznik „Karolinka”, wyprodukowany w Hucie Szkła Gospodarczego „Ząbkowice” w Dąbrowie Górniczej, wraz z opłatą aukcyjną osiągnął kwotę ponad 13 000 zł. Na wartość tego obiektu wpływ miał przede wszystkim kolor szklanej masy. „Karolinki” niezmiernie rzadko pojawiają się na rynku aukcyjnym w kolorze białym, zaś wartość jej niebieskich czy zielonych odpowiedników wyceniana jest kilkukrotnie niżej.

Świecznik "Karolinka", lata 70. XX w., Huta Szkła Gospodarczego "Ząbkowice" w Dąbrowie Górniczej

Wrocławska szkoła szkła profesora Dawskiego

Stanisław Dawski w historii polskiej sztuki powojennej zapisał się przede wszystkim jako wybitny dydaktyk, współorganizator i profesor Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych we Wrocławiu. Program dydaktyczny Dawskiego doprowadził do zaistnienia niezwykłego w skali kraju zjawiska - powstania „wrocławskiej szkoły szkła", rozumianej jako artystyczna konwencja w projektowaniu szkła użytkowego i artystycznego. Szkło wrocławskie wyróżniał przede wszystkim puryzm form. Prostota, symetria, harmonijne proporcje, a także ograniczona, powściągliwa gama barwna. Kluczową ich cechą była także funkcjonalność i prostota wykonania.

Stanisław Dawski, kielich i karafka, lata 70. XX w.

Styl ten krystalizował się na przełomie lat 50. i 60. XX wieku wśród studentów pracowni Dawskiego. Należeli do nich m.in. Zbigniew Horbowy, Jan Sylwester Drost, Eryka Trzewik-Drost, Jerzy Słuczan-Orkusz, Michał Diament czy Ludwik Kiczura.

Świecznik, lata 70. XX w., Huta Szkła Gospodarczego "Ząbkowice" w Dąbrowie Górniczej,
proj. Eryka Trzewik-Drost

Misa z zestawu "Radiant", lata 70. XX w., Huta Szkła Gospodarczego "Ząbkowice" w Dąbrowie Górniczej, proj. Jan Sylwester Drost

Wit Płażewski – nie tylko „pikasiaki”

Nazwisko Wita Płażewskiego kojarzone jest przede wszystkim ze słynnymi „pikasiakami”, produkowanymi w Zakładzie Fajansu „Włocławek” we Włocławku. Niewielu jednak wie, iż obok ceramicznych naczyń i figurek, artysta dla Huty Szkła Gospodarczego „Irena” w Inowrocławiu projektował również kryształowe formy. Były to dzbany oraz bomboniery, niektóre przybierały dość nietypowe formy, jak prezentowana na wystawie bomboniera „Cerkiewka”.

Bomboniera "Cerkiewka", lata 70. XX w., Huta Szkła Gospodarczego "Irena" w Inowrocławiu,
proj. Wit Płażewski

Michał Diament – fotograf i autor szkieł użytkowych oraz artystycznych

Michał Diament to jeden z najbardziej interesujących artystów z kręgu wrocławskiej Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych we Wrocławiu. Chociaż głównym obszarem jego działań była fotografia, równolegle i nieprzerwanie zajmował się szkłem. Oba pola twórczej działalności łączył ze sobą w szczególny sposób - fotografował prace swoje oraz innych artystów szkła z Wrocławia. Większość książek i katalogów wystaw z lat 60. i 70. XX w. poświęconych tej dziedzinie ilustrowana była zdjęciami wykonanymi właśnie przez niego.

W stosunkowo krótkim okresie jego twórczość w szkle przeszła ogromną metamorfozę. Od typowych dla „szkoły wrocławskiej” szkieł o charakterze użytkowym, po obiekty o charakterze unikatowym, do których tworzenia wykorzystywano złożone techniki hutnicze. W ostatnim etapie swojej twórczości Michał Diament szklane tworzywo traktował jako materiał rzeźbiarski, tworząc abstrakcyjne formy dekoracyjne. Szkła unikatowe artysty należą do najciekawszych, a jednocześnie najrzadziej występujących na rynku obiektów z tej dziedziny sztuki.