„…nie czekając na przyjście geniusza, który by w sposób cudowny z niczego stworzył oryginalne formy artystyczne, należy się zwrócić do ludu i z jego zasobów, które napewno są samobytne i oryginalne, wziąć pierwiastki tych form i przenieść je do życia całego społeczeństwa, przystosowując je do bardziej zbiorowych i wykwintniejszych potrzeb…” – pisał w 1891 r. Stanisław Witkiewicz w eseju „Styl zakopiański”. Zdanie to w znakomity, syntetyczny sposób charakteryzuje pomysł, by stworzyć styl narodowy, nawiązując do wartości i wzorów tkwiących w sztuce ludowej.
Witkiewicz wierzył, że na Podhalu, w twórczości góralskiej, przetrwały elementy pierwotnej sztuki polskiej, wolne od obcych wpływów i inspiracji stylami historycznymi. To one miały stać się podstawą do stworzenia stylu narodowego. Za kwintesencję stylu zakopiańskiego uznawana jest architektura projektowana przez Witkiewicza. Dopełniały ją elementy wyposażenia wnętrz oraz rozmaite przedmioty związane zarówno z życiem codziennym, jak i z „wykwintniejszymi potrzebami” mieszkańców. Doskonałym przykładem są tu ceramiczne serwisy do kawy i herbaty nieznane sztuce ludowej, lecz przecież używane na co dzień przez pozostałe warstwy społeczeństwa.
| PEŁNA WERSJA ARTYKUŁU DO POBRANIA | ||
| dr Bożena Kostuch |
||
|
|
||
|
e-mail: b.kostuch@mnk.pl |
| STRESZCZENIE |
| Budownictwo i rzemiosło górali z okolic Zakopanego stały się dla Stanisława Witkiewicza (1851–1915) źródłem inspiracji do stworzenia narodowego stylu polskiego, który nazwał „stylem zakopiańskim”. Wierzył, że na Podhalu przetrwała pierwotna sztuka polska, która może stać się źródłem form i ornamentów dla architektów i projektantów. Zaprojektował w stylu zakopiańskim m.in. kilka domów wraz z ich wyposażeniem. Wśród sprzętów i przedmiotów znajdowały się oczywiście także takie, które nie były znane sztuce ludowej i których górale nie używali. Przykładem mogą być serwisy do kawy i herbaty. Wzorem dla form naczyń stał się drewniany czerpak z charakterystyczną rączką służący do nabierania mleka. Pierwsze filiżanki w stylu zakopiańskim zostały pokazane na wystawie w Warszawie w 1896 r. Wkrótce takie naczynia i serwisy zaczęto produkować w kilku fabrykach fajansu. Najznakomitszy przykład porcelanowego zakopiańskiego serwisu został wykonany w Sèvres na początku XX w., z kolei próbę produkcji takiego serwisu w fabryce porcelany w Ćmielowie trudno uznać za udaną. Zastawy w stylu zakopiańskim były na tyle popularne, że znajdowały się w ofercie polskich fabryk fajansu jeszcze w dwudziestoleciu międzywojennym. |
| SUMMARY Zakopane style adapted for „exclusive needs” – ceramic tea and coffee sets in historical approach |
| The wooden architecture and handicraft of the Highlanders who lived in the area around Zakopane inspired Stanisław Witkiewicz (1851–1915) to create a national Polish style which he called the „Zakopane style”. He belived that the original, primaeval Polish art survived in the Highlands and that it could be the source of the forms and ornamentation for the architects and designers. Witkiewicz designed a couple of houses and their interiors in Zakopane style. Many of the designed objects were not to be found in the folk art and they were never used by the Highlanders. One of them were tea and coffee sets. The shape of the vessels was designed according to the shape of a „czerpak”, the wooden vessel for pouring milk which had a very characteristic handle. Cups in Zakopane style were exhibited in 1896 for the first time, soon afterwards such vessels and sets were produced by a couple of earthenware factories. The most exquisite example of porcelaine set in Zakopane style was done at Sèvres at the beginning of the 20th cent. the one produced at Ćmielów cannot be considered a successful attempt. Faience sets were pretty popular and were still produced in the interwar period. |
| Zapraszamy do składania zamówień na prenumeratę i numery archiwalne |
Historyczka sztuki, muzealniczka, kustosz w Muzeum Narodowym w Krakowie. Autorka publikacji naukowych i popularyzatorskich, kuratorka wystaw. Specjalizuje się w polskiej ceramice XIX i XX w.
Newsletter