Najstarszy zespół kafli z terenu Śląska wskazuje, iż piece kaflowe pojawiły się na terenie dzisiejszej Polski w drugiej połowie XIII w., co zapewne można wiązać z napływem na te tereny, w wyniku procesu kolonizacyjnego, ludności z terenów Europy zachodniej. Znaleziska z innych obszarów wskazują, że nowy sposób ogrzewania rozpowszechnił się wśród mieszkańców południowej Polski w połowie XIV w.
Najstarsze piece budowane były z kafli prostych: garnkowych lub miskowych. Urządzenia te nie były wydajne ze względu na szybką emisję ciepła i brak możliwości magazynowania go w ceramicznej konstrukcji. Celem poszukiwań optymalnego rozwiązania kształtu i konstrukcji pieca przez przekształcanie form kafli było uzyskanie urządzenia osiągającego maksymalne efekty cieplne przy równoczesnym dążeniu do oszczędności opałowych i budowlanych. W XV w. pojawiły się kafle formowane w matrycach, tzw. płytowe, a wraz z nimi nowy typ pieca ogrzewczego. Jednakowa grubość płytek licowych kafli, uzyskiwana poprzez unowocześnienie ich produkcji, pozwalała na równomierne nagrzewanie i oddawanie ciepła z wnętrza pieca. Także sam kształt kafli (kwadratowy lub prostokątny) pozwalał na skonstruowanie bardziej jednolitej powierzchni ściany pieca; minimalizowano w ten sposób ryzyko utraty ciepła przez liczne luki między kaflami. Dodatkową zaletą było wypełnianie kafli zwróconych do wewnątrz komór gliną i gruzem ceglanym, co także sprzyjało efektywności grzania. Dzięki nowej konstrukcji samych kafli i możliwości zdobienia ich rozmaitymi motywami dekoracyjnymi, piec oprócz funkcji grzewczych zaczął spełniać rolę wystawnego mebla, przekaźnika poglądów politycznych czy religijnych oraz gustów estetycznych jego właściciela lub fundatora. Poprzez analizę motywów zdobniczych na poszczególnych zabytkach możliwe jest niekiedy odtworzenie oddziaływań, relacji i wpływów pomiędzy ośrodkami kultury ówczesnej Europy, kierunków i tempa rozprzestrzeniania się pewnych typów dekoracji, ale także mody i trendów panujących w zdobnictwie pieców w danym czasie i na danym terenie oraz sposobów ukazywania pewnych scen i wydarzeń symbolicznych, religijnych, historycznych, alegorycznych, obyczajowych i wielu innych.
| PEŁNA WERSJA ARTYKUŁU DO POBRANIA | ||
| mgr inż. Dominika Mazur |
||
 Absolwentka Instytutu Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, studentka studiów III-go stopnia z zakresu archeologii na Uniwersytecie Jagiellońskim. Obszary zainteresowań to średniowiecze i wczesna nowożytność, ze szczególnym uwzględnieniem kaflarstwa i ikonografii. Tematyka pracy doktorskiej obejmuje badania nad religijną ornamentyką na piecach kaflowych jako źródle ikonograficznym. |
||
| STRESZCZENIE: |
| W artykule przedstawione zostały wybrane motywy dekoracyjne występujące na wczesnonowożytnych kaflach piecowych z terenu Krakowa. Opisane zostały poszczególne przedstawienia i zestawione z analogicznymi dekoracjami na kaflach z innych stanowisk z Krakowa, Królestwa Polskiego, Wielkiego Księstwa Litewskiego oraz Królestwa Czeskiego i Węgierskiego. Analiza ikonograficzna wskazała na powszechność i popularność omawianych motywów na określonych obszarach, jak również pozwoliła na określenie pewnych trendów panujących w zdobnictwie pieców w ówczesnym czasie w Europie Środkowo-Wschodniej. Wyniki pozwoliły wskazać na Kraków, a zwłaszcza dwór królewski, jako na centrum czerpiące z południowych i zachodnich wzorców dekoracyjnych oraz samokształtujące je na innych terenach Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Elementy strojów renesansowych umożliwiły poszerzenie wiedzy o modzie i sposobie ubierania się w omawianym okresie. |
| SUMMARY Ornamentation selected stove tiles from Krakow as a contribution to the study of culture and society of the fifteenth and sixteenth-century city. |
| This article demonstrates selected decorative motifs found on early modern stove tiles from the area of Krakow. In the present paper the different presentation were described and summarized with similar decorations on the tiles with other posts from Krakow, the Polish Kingdom, the Grand Duchy of Lithuania and the Kingdom of Bohemia and Hungary. Iconographic analysis of the relief decoration of tiles indicated the prevalence and popularity of these motifs in certain areas, as well as helped to establish certain trends in the decoration furnaces at that time in Central and Eastern Europe. The results shows that Krakow and especially the royal court was a center drawing on the southern and western decorative patterns and shaped them into areas of the Polish Kingdom and the Grand Duchy of Lithuania. Renaissance costumes elements allowed increased knowledge about fashion and way of dressing in the same period. |
| Zapraszamy do składania zamówień na prenumeratę i numery archiwalne |
Newsletter