Artykuły naukowe

Streszczenie

Badania nad ceramiką ze starszych faz wczesnego średniowiecza w Polsce północno-wschodniej mają krótką metrykę, co jest jednym z powodów niewystarczającego rozpoznania najbardziej masowej kategorii źródeł archeologicznych. W przedstawionych w literaturze hipotezach wskazywano na kontynuację tradycji garncarskich grupy olsztyńskiej z późnego okresu wędrówek ludów. W materiałach ceramicznych grupy olsztyńskiej wyróżnia się dwie kategorie ceramiki – naczynia kuchenne i naczynia stołowe, które różnią się właściwie wszystkim, począwszy od techniki formowania i kształtów, kończąc na sposobach wykańczania powierzchni i ornamentyce. Obie tradycje garncarskie są kontynuowane w starszym okresie wczesnego średniowiecza w VIII–IX w. Problematyka ceramiki w tej perspektywie nie doczekała się szerszego omówienia. W pewnym zakresie wypełnieniem tej luki jest ogromny zespół ceramiki z grodziska w Pasymiu. Zbiór ceramiki z Pasymia tworzą dwie różne kategorie ceramiki odpowiadające ceramice kuchennej i ceramice stołowej. Naczynia pierwszej grupy stanowią mało zróżnicowany asortyment form – są to zwykle relatywnie wysokie, smukłe, w profilu esowato-jajowate garnki dekorowane w większości przypadków ornamentami w postaci listew plastycznych, odcisków palców i zaszczypywań. Naczynia drugiej grupy charakteryzują się wygładzoną, czasem wypolerowaną, a nawet wyświeconą powierzchnią ścianek. Ich ornamentyka jest znacznie bardziej zróżnicowana. Wiele cech rzemiosła garncarskiego z Pasymia nie ma bliskich analogii, co wskazuje na specyficzny charakter warsztatu garncarskiego tej części Pojezierza Mazurskiego w początkach wczesnego średniowiecza. W świetle przeprowadzonych badań nie ulega wątpliwości, że obie tradycje garncarskie istniały obok siebie w okresie od końca VII w. przynajmniej do IX w.

Summary

Cooking vessels and tableware – two trends in the pottery craft in north-eastern Poland at the beginning of the early Middle Ages Research on pottery from the older phases of the early Middle Ages in north-eastern Poland has a short history, which is one of the reasons for the insufficient state of the art of the most massive category of archaeological sources. The hypotheses presented in the literature pointed to the continuation of the pottery traditions of the Olsztyn group from the late Migration Period. In the ceramic materials of the Olsztyn group, there are two categories of pottery - kitchenware and tableware, which differ in every aspect, starting from the technique of forming, forms, ending with methods of surface finishing and decorations. Both pottery traditions are continued in the older phases of the early Middle Ages in the 8th-9th centuries. The issues of pottery from this horizon have not been discussed in detail. To some extent, this gap is filled by a huge collection of pottery from the stronghold at Pasym. The different production techniques recognised in the assemblage served as the basis for dividing the pottery into two groups, referred to as kitchenware and tableware. The vessels of the first group comprises handmade with rather limited assortment of forms, they are usually relatively tall, slender, ovoid pots pots with curved neck, most of them decorated with applied strips, finger impressions and pinched ornament. The vessels of the second group were characterized by a smoothed, sometimes polished and even shiny surface of the walls. Their ornamentation was much more diverse. Many features of pottery production at Pasym have no close analogies, which points to the distinctive character of the ceramic craft in this part of the Masurian Lakeland in the early medieval period. In the light of recent research, there is no doubt that both pottery traditions existed side by side in the period from the end of the 7th century at least to the 9th century.