Artykuły

Kamila Baturo (Muzeum Warszawy)
Aleksandra J. Kasprzak (Muzeum Narodowe w Warszawie)

Według Regestrów diecezjów Franciszka Czaykowskiego w latach 1783–1784 wsie Wręcza i Wręcza Szlachecka w parafii mszczonowskiej były własnością Dłużewskiego, a następnie Tomasza Nowowiejskiego (1740–1803), łowczego ziemi wyszogrodzkiej. W dniu 17 sierpnia 1802 r. Nowowiejski sprzedał liczące 1251 mórg dobra wręckie za 165 000 zł pol. staroście niechorowskiemu Ignacemu Wykowskiemu (†1811), co zostało zatwierdzone 5 czerwca 1804 r. w księgach hipotecznych pruskich. Prawdopodobnie obaj właściciele Wręczy wywodzili się z kręgów dworskich, zbliżonych do króla Stanisława Augusta Poniatowskiego: Nowowiejski był posłem na Sejm Czteroletni w 1790 r. i jednym z sygnatariuszy Konstytucji 3 maja, a Wykowski, synem Marianny, kasztelanowej wyszogrodzkiej, znanej i bywającej na dworze.

Mieszkający do tej pory w Warszawie Wykowski wraz z żoną Barbarą z Jaroszyńskich osiadł na stałe we Wręczy. W 1805 r. urodziła się tam jego średnia córka Paulina Barbara. Po śmierci męża 13 grudnia 1811 r., Wykowska wraz z dziećmi okresowo mieszkała we Wręczy i w Warszawie, a dobra były wydzierżawiane. W 1818 r. posesorem majątku był Izydor Toczyski, w 1825 r. Marcin Stokowski. Z powodu znacznego zadłużenia 5 maja 1826 r. Wręcza została „zajęta i zaaresztowana”, a w czerwcu wraz z przyległościami Chroboty, Wólka Zazdrość, Huta i Grabie, wystawiona na publiczną licytację celem pozyskania dzierżawcy na kolejne trzy lata. O problemach finansowych majątku, w tym o klęskach żywiołowych m. in. o pożarze we Wręczy (19 stycznia 1816) i skali obciążeń informowały anonsy w prasie podające wysokość ciążących na nich kapitałów. Liczne wierzytelności spiętrzyły się w końcu lat 20. XIX w., m.in.: w 1828 r. była to suma 36 tys. złp należąca do Marianny z Szamockich Mostowskiej, w 1829 r.: 2069 złp 29 gr – Jana Maryiewskiego i 2124 złp – Marianny z Parolów Wilskiej z Gurby oraz w 1832 r. – 60 tys. złp – Józefa Kaplińskiego z Warszawy. Bezpośrednimi spadkobierczyniami zadłużonego majątku były córki Ignacego Wykowskiego: Ewa (1801–1823) żona Kacpra Krzyczkowskiego, a po jej śmierci w 1823 r. syn Józef Gabriel, Paulina Barbara (1805–) żona Ignacego Wolskiego i Emilia Barbara (1812–).

Więcej w numerze 04/2020