Gdy myślimy o dziewiętnastowiecznych pomysłach stworzenia stylu narodowego, w pierwszej kolejności z pewnością przychodzi nam na myśl Stanisław Witkiewicz. Ten artysta malarz, architekt, pisarz i teoretyk był bowiem twórcą najpełniejszej wizji owego stylu – jego styl zakopiański, realizowany od lat 90. XIX wieku, obejmował architekturę z wszelkimi detalami oraz rozmaite sprzęty i utensylia, od mebli poczynając, poprzez piece kaflowe, ubrania, na sztućcach i filiżankach kończąc.
Zapewne niewiele jednak osób wie, że kilka lat wcześniej, w dyskusjach toczących się na temat konieczności stworzenia „sztuki krajowej” i przemysłu mającego polski charakter, pewną rolę odegrała także ceramika, pojawił się w nich bowiem wątek majoliki z Nieborowa.
Manufakturę majoliki w Nieborowie założył książę Michał Piotr Radziwiłł (1853-1903) – członek Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych, redaktor i wydawca „Biblioteki Warszawskiej”, prezes Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności, a od 1879 r. właściciel dóbr nieborowskich, które odkupił od swego stryja, Zygmunta. Książę – pozytywista, a zarazem artysta amator – był zainteresowany rozwojem i uprzemysłowieniem swych dóbr. W rodowej siedzibie, Szpanowie na Wołyniu, otworzył manufaktury, w których robiono meble, naczynia z blachy trybowanej i wyroby z dziedziny kowalstwa artystycznego. W Nieborowie, oprócz manufaktury majoliki działała tzw. Rzeźbiarnia, gdzie wykonywano elementy wyposażenia dla pałacu. Książę projektował meble i ramy, a także wyroby z majoliki. Chętnie własnoręcznie je dekorował.
| Bożena Kostuch |
||
 Historyk sztuki, muzealnik, kustosz w Dziale Rzemiosła Artystycznego Muzeum Narodowego w Krakowie, autorka katalogów zbiorów, opracowań monograficznych i licznych artykułów. Zajmuje się polską ceramiką XIX i XX w., także ceramiką architektoniczną. |
||
| bkostuch@muzeum.krakow.pl |
| STRESZCZENIE: |
| Manufakturę majoliki w Nieborowie założył książę Michał Piotr Radziwiłł w 1881 r. Jej dyrektorem został Stanisław Thiele, który wcześniej pracował w Nevers we Francji oraz w Ćmielowie. Styl wyrobów z Nieborowa znakomicie wpisuje się w obowiązujące ówcześnie w Europie tendencje – to ceramika eklektyczna, o formach zbliżonych do wyrobów francuskich czy włoskich. Na temat stylu majoliki rozgorzała jednak gwałtowna dyskusja na łamach prasy warszawskiej. Krytykowano ich „staroniemieckie” formy i „krzykliwe dekoracje”, wzywano do stworzenia polskiej odmiany majoliki w oparciu o wzory polskiego garncarstwa. Dziś zaliczamy majolikę z Nieborowa do najciekawszych zjawisk w ceramice europejskiej tego czasu. |
| SUMMARY Maiolica from Nieborów and the discussion on „national art” |
|
The maiolica manufactory in Nieborów was established by prince Michał Piotr Radziwiłł in 1881. Its director was Stanisław Thiele, who had worked in Nevers, France and in Ćmielów. Maiolica from Nieborów reflects the style popular in Europe at that time. It is eclectical, has the forms similar to French or Italian wares. Warsaw journals got involved in heated debates about the style of Nieborów maiolicas. They were criticised for their „Old German” forms and „garish decoration”, it was suggested that inspiration should be drawn from Polish folk pottery. Today, however, the maiolica from Nieborów is seen as one of the most interesting examples of European historicist pottery. |
| Pełna treść artykułu jest dostępna w papierowym wydaniu pisma 1/2014. Zapraszamy do składania zamówień na prenumeratę i numery archiwalne. |
Newsletter