Niniejszy szkic należy zdecydowanie rozpocząć od kwestii terminologicznych, gdyż w polskiej literaturze przedmiotu, a zwłaszcza w języku potocznym, stosuje się niekonsekwentnie bardzo różnorodne nazewnictwo dotyczące ceramiki architektonicznej. Ceramiczną płytkę wykorzystywaną do dekoracji ścian i podłóg określa się więc jako tę flizę (rodzaj żeński, z niem. die Fliese) lub ten fliz (rodzaj męski) – przy czym oba warianty są poprawne i równoprawne, a ich użycie uwarunkowane jest regionalnie.
Fliza/fliz nazywana jest także płytką ścienną lub płytką okładzinową. Słowniki dopuszczają również termin kafel, jednak w specjalistycznych opracowaniach przyjęło się go odnosić do opisu ceramicznych elementów konstrukcyjnych brył pieców. Ponadto można napotkać w różnych częściach kraju określenia takie jak kafelek, kafelka, a nawet glazura. Sprawa komplikuje się jeszcze bardziej, gdy sięgnąć do dawnych zapisów – w staropolszczyźnie używano bowiem zwrotów typu „tafelki fajfurowe” lub wieloznaczne „tafelki”, „farforki”, bądź też „fajfurki”. Powoduje to obecnie spore problemy badawcze, gdyż nie zawsze da się stwierdzić, o jakie obiekty chodzi de facto w źródłach. Zespół fliz położonych na ścianie nazywa się z kolei ceramiką architektoniczną, okładziną (ceramiczną) bądź olicowaniem. Poszczególne płytki mogą tworzyć także większą, odrębną ikonograficzną kompozycję na kształt obrazu, nazywaną z francuska panneaux lub tableaux. Piotr Oczko i Jan Pluis w 2013 roku, w monografii poświęconej wilanowskiemu Gabinetowi Farfurowemu, zaproponowali polskie określenie „panel”2, które zaczęło się już upowszechniać.
| PEŁNA WERSJA ARTYKUŁU DO POBRANIA | ||
| prof. Piotr Oczko |
||
 Pracownik naukowy Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, niderlandysta, anglista, polonista i historyk sztuki. Znawca dawnej kultury holenderskiej, autor 6 książek (trzy kolejne w druku) oraz kilkudziesięciu artykułów z dziedziny historii literatury, kultury i sztuki (głównie dotyczących obszaru Niderlandów). Tłumacz literatury niderlandzkiej i angielskiej, członek międzynarodowego stowarzyszenia historyków i kuratorów sztuki niderlandzkiej CODART. Specjalizuje się w holenderskich fajansach XVII w. oraz ich kulturowych i ikonograficznych kontekstach. |
||
| piotrek.oczko@uj.edu.pl |
| STRESZCZENIE |
| W szkicu omówiono pokrótce historię fliz ściennych i podłogowych, zaczynając od czasów starożytnych (Elam, Babilonia, Chiny, Rzym itp.), a kończąc na szesnastowiecznej Antwerpii, w której poczęli się wówczas osiedlać włoscy rzemieślnicy wyspecjalizowani w wytwarzaniu majoliki. Podkreślono również znaczenie tradycji arabskich, kluczowych dla rozwoju ceramiki europejskiej. |
| SUMMARY Tiles. Their Short History from the Ancient Elam to the 16th Century Antwerp |
| The paper discusses briefly the history of wall and floor tiles from their very beginning (various objects from e.g. the Elam civilisation, Babylon, China, Rome etc.) till the 16th century Antwerp, where the Italian craftsmen specialising in the art of majolica settled at that time. Special emphasis has been put on the Arabic heritage, most inspirational for the European ceramic tradition. |
| Zapraszamy do składania zamówień na prenumeratę i numery archiwalne |
Newsletter