Upowszechnienie użytkowania koła to jedno z bardziej interesujących zagadnień z dziejów garncarstwa ludów słowiańskich zamieszkujących tereny na północ od Dunaju po wybrzeże Bałtyku. Mieszkańcy tych ziem w okresie od VIII do X w. byli uczestnikami głębokich przemian gospodarczych i społeczno-ustrojowych, które ostatecznie doprowadziły do przekształcenia plemiennych wspólnot słowiańskich dawnego barbaricum w społeczeństwa wczesnofeudalne cywilizacji łacińskiej.
Istotnym nurtem nadmienionych przeobrażeń był postęp gospodarczy, rozwój rzemiosł i kontaktów handlowych, a najsilniej na tym polu oddziałujące impulsy płynęły z odmiennych, różnorodnych kulturowo kręgów południowej strefy naddunajskiej i północnej strefy nadbałtyckiej. W toku tych procesów ukształtował się na omawianym obszarze także specyficzny wzorzec garncarstwa, dla którego charakterystyczny był nie tylko zbliżony asortyment i styl produkowanych naczyń, lecz także podobny model podstawowego narzędzia – koła garncarskiego.
| PEŁNA WERSJA ARTYKUŁU DO POBRANIA | ||
| dr Paweł Rzeźnik |
||
|
|
||
| STRESZCZENIE |
| W artykule autor podejmuje dyskusję na temat konstrukcji kół używanych powszechnie w VIII–X w. w garncarstwie zachodnich Słowian. Na podstawie analizy odcisków osi na dnach naczyń oraz cech technologicznych ceramiki dowodzi, że ówcześni garncarze posługiwali się lekkimi drewnianymi kołami garncarskimi. Były to urządzenia małe, jednotarczowe, przeznaczone do napędu ręcznego, zróżnicowane pod względem rozwiązań konstrukcyjnych. Użytkowano je okresowo, po czym demontowano i przechowywano na zapleczu gospodarstwa domowego lub warsztatu. Swoje ustalenia autor konfrontuje z danymi etnograficznymi. Wskazuje przenośne konstrukcje kół, realnie stosowane w garncarstwie wiejskim, które pozostawiają najbardziej zbliżone ślady do tych obecnych na dnach naczyń z VIII–X w. |
| SUMMARY Potter’s wheels of Western Slavs in the 8th to 10th centuries |
| In the article the author discusses the construction of potter’s wheels commonly used by Western Slavs in the 8th–10th centuries. Based on the analysis of axle imprints on the bottoms of vessels and technological features of ceramics, he proves that potters of that time used light wooden pottery wheels. These were small, single-disc devices designed for manual drive and varied in terms of their design. They were used periodically and then disassembled and stored in the household or workshop facilities. The author confronts his findings with ethnographic data. He indicates portable wheel constructions that are used in rural pottery and that leave the closest marks to those present on the bottoms of vessels from the 8th to 10th centuries. |
| Zapraszamy do składania zamówień na prenumeratę i numery archiwalne |
Archeolog wczesnego średniowiecza, badacz kultury słowiańskiej na Śląsku, zajmujący się także dziejami garncarstwa oraz szklarstwa środkowoeuropejskiego w starożytności i średniowieczu; autor kilkudziesięciu publikacji; adiunkt w Katedrze Konserwacji
Newsletter